Θυμόμαστε την ταινία του Παντελή Βούλγαρη σήμερα, 80 χρόνια από την εκτέλεση, την Πρωτομαγιά του 1944
Πέντε αστερίσκοι για ένα διανοουμενίστικο πιλάφι που θα το μαγείρευε καλύτερα η γιαγιά σου, είναι πολλοί. Και δυόμισι αστέρια για μια ταινία που μπορεί να φωλιάσει στην καρδιά και να γραφτεί με σινική μελάνη στη μνήμη, είναι ελάχιστα. Κάποιοι κριτικοί έγραψαν ότι το «Τελευταίο σημείωμα» του (σπουδαίου διαχρονικά, και ας μην το παραδέχεται η κινηματογραφική ελίτ) Παντελή Βούλγαρη μετέρχεται εύκολες λύσεις για να συγκινήσει και οι ίδιοι είναι φειδωλοί στα αστέρια που δίνουν. Έγραψα «κάποιοι», όχι όλοι. Γιατί πολλοί βρήκαν την ταινία από καλή έως εξαιρετική και κάποιοι (άλλοι «κάποιοι») την αποθέωσαν. Όπως για παράδειγμα ο στρυφνός, στυφός και «δύσκολος» Δημήτρης Δανίκας που περιγράφει το «Τελευταίο σημείωμα» ως αριστούργημα. Και τέτοιο είναι!
Πηγαίνοντας στον κινηματογράφο για να δω την ταινία ήμουν επιφυλακτικός. Αναρωτήθηκε τι άλλο θα μπορούσε να ειπωθεί, κινηματογραφηθεί, γραφτεί για την Κατοχή, την Αντίσταση, τους Γερμανούς, τους Ιταλούς και τις θηριωδίες τους; Τα είπανε όλα σε άπειρα κινηματογραφικά καρέ και σε δισεκατομμύρια τετραγωνικά εκατοστά σελιλόιντ οι λαϊκότροπες παραγωγές τού Τζέιμς Πάρις (όπου βασίλεψε ο κραυγαλέος πατριωτισμός τύπου Κώστα Πρέκα), αλλά και ποιοτικές ταινίες, με εξαιρετικά, έξυπνα, ευρηματικά σενάρια:
** Όπως, για παράδειγμα, το «Με λάμψη στα μάτια», τού Πάνου Γλυκοφρύδη (δάσκαλος!), όπου ένας τραγικός Έλληνας πατέρας καλείται από τον Γερμανό διοικητή να αποφασίσει σε ποιον από τους τρεις υπό εκτέλεση γιους του, θέλει να δοθεί χάρη και ποιοι να πάνε στο απόσπασμα. Σατανικό! Σπαρακτικό! (Και δεν σας αποκαλύπτω το φινάλε…)
** Και, ακόμα, όπως στο υπέροχο «Το κανόνι και το Αηδόνι» του Ιάκωβου και του Γιώργου Καμπανέλλη (τρίτη φωτογραφία), όπου, σε μια πικρή σάτιρα, το λάδι στην νταμιτζάνα που προσφέρει ο Ιταλός φρούραρχος της Σύρου για να λαδωθεί το ρολόι στην εκκλησία και να λειτουργήσει πάλι, εξαφανίστηκε λίγο λίγο ώσπου να φτάσει στον τελικό παραλήπτη.
Γιατί ο καθένας το παρέδιδε στον άλλον με μικρότερο μπουκάλι και αυτός σε άλλον με ακόμη μικρότερο, ώσπου κατέληξε στον υπεύθυνο μια μικροσκοπική φιάλη, γιατί στη διαδρομή, από χέρι σε χέρι, μικροποσότητες λαδιού έπαιρναν τον δρόμο προς τις κατσαρόλες των «καταχραστών! (Ο Ιταλός στρατιωτικός, όταν ανακαλύπτει τη συρρίκνωση του λαδιού, βάζει στη σειρά τα μπουκάλια, από το μεγαλύτερο στο μικρότερο, καλεί όλους τους μεσάζοντας που διακίνησαν το δυσεύρετο αγαθό και αρχίζει να κατeβαίνει Δείχνει με το δάχτυλο τα μπουκάλια και ρωτάει: «Τι έγινε το λάντι από εντώ, εντώ;». Και πιο κάτω: «Τι έγινε το λάντι από εντώ, εντώ;» κ.λπ.)
Τι να ζηλέψει;
Η ταινία του Παντελή Βούλγαρη (το σενάριο δικό του και της συζύγου του, της Ιωάννας Καρυστιάνη), αναφέρεται με σεβασμό, πιστότητα και χωρίς σεναριακές σάλτσες, στην εκτέλεση των διακοσίων κομμουνιστών στο σκοπευτήριο της Καισαριανής την Πρωτομαγιά του '44.
Είναι μια καλλιτεχνική δουλειά που δεν παραπέμπει σε παλιές κινηματογραφικές ευκολίες, η αφήγηση κυλάει χωρίς να κουράζει, η κινηματογράφηση είναι άρτια (δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από μεγάλες ξένες παραγωγές) και όλα είναι τέλεια. Το ρεπεράζ (εξεύρεση χώρων), το κάστινγκ (επιλογή προσώπων), η υποκριτική (χαμηλότονη, με εσωτερικότητα), τα σπέσιαλ εφέ (εντυπωσιακά, κυρίως στις εκτελέσεις), η αναπαράσταση της εποχής –όλα άψογα.
Ο συγκλονιστικός χορός
Καταπληκτική η σκηνή τού χορού (των πολλών χορών για την ακρίβεια) από τους μελλοθάνατους κομμουνιστές όταν βεβαιώνονται ότι επιλέχθηκαν για το απόσπασμα. «Δηλαδή είμαστε σε νεκροθάλαμο» λέει ένας και τότε αρχίζει ο ξέφρενος χορός. Σαν τους χορούς στις ταινίες τού Νίκου Κούνδουρου που προμηνύουν το τελικό «κακό», δηλαδή τον θάνατο («Δράκος», «Ποτάμι»).
Για να μη λέμε περισσότερα: δείτε «Το τελευταίο σημείωμα». Για να σας δονήσει, για να σας οργίσει –χρειάζεται και η καθαρτήρια οργή τούτες τις μέρες, φυσικά όχι μόνο για τους Γερμανούς. Μας προσφέρει το ερέθισμα για οργή αυτή η ταινία που, παράλληλα, ερεθίζει (και σκασίλα μας!) τις συλλογικές εθνικές τύψεις των Γερμανών. Μπορεί να σας φτιάξει την ψυχολογία, μάλιστα, η ατάκα-μήνυμα ενός από τους διακόσιους που λίγο πριν δεχτεί τα βόλια από το απόσπασμα (στις καταπληκτικές σκηνές των εκτελέσεων) βγάζει από την τσέπη τού σακακιού μια χτένα, περιποιείται με μια κίνηση τα φουντωτό μαλλί του και πετάει τη χτένα προς την πλευρά των εκτελεστών που σημαδεύουν με τα μυδράλια: «Χτενίστε μου τα αρχίδια», τους φωνάζει πριν πέσει νεκρός. Μεγαλειώδης!
Και κάτι εκτός ταινίας: Το χέρι του Καραγκιόζη στο πηγάδι με το ποκ κορν
Θα ευχαριστηθείτε την ταινία πολύ περισσότερο αν έχετε την (σπάνια) τύχη να μην καθίσετε δίπλα σε ένα ορκ, που βουτάει μέσα στο μισοσκόταδο με κυκλικές και κάθετες κινήσεις το μακρύ χέρι τού Καραγκιόζη σε ένα χαρτονένιο πηγάδι γεμάτο από ποκ κορν, αναδεύει με θόρυβο το περιεχόμενο, τρώει κριτσανίζοντας, στη συνέχεια το μακρύ χέρι ξαναβουτάει στην καλαμποκολίμνη, ύστερα ανοίγει την οθόνη τού κινητού μέσα στη μούρη σου, κοιτάει, ψάχνει τα μηνύματα, ερευνά κάνα δυο λεπτά τη φωτεινή πηγή στο σκοτάδι, ύστερα συνεχίζει με το χέρι-έμβολο να αρπάζει σαν γερανός ποκ κορν –και όλη αυτήν τη ώρα το δράμα εκτυλίσσεται στην οθόνη. Μου έτυχε, μην σας τύχει…
Πέντε αστερίσκοι για ένα διανοουμενίστικο πιλάφι που θα το μαγείρευε καλύτερα η γιαγιά σου, είναι πολλοί. Και δυόμισι αστέρια για μια ταινία που μπορεί να φωλιάσει στην καρδιά και να γραφτεί με σινική μελάνη στη μνήμη, είναι ελάχιστα. Κάποιοι κριτικοί έγραψαν ότι το «Τελευταίο σημείωμα» του (σπουδαίου διαχρονικά, και ας μην το παραδέχεται η κινηματογραφική ελίτ) Παντελή Βούλγαρη μετέρχεται εύκολες λύσεις για να συγκινήσει και οι ίδιοι είναι φειδωλοί στα αστέρια που δίνουν. Έγραψα «κάποιοι», όχι όλοι. Γιατί πολλοί βρήκαν την ταινία από καλή έως εξαιρετική και κάποιοι (άλλοι «κάποιοι») την αποθέωσαν. Όπως για παράδειγμα ο στρυφνός, στυφός και «δύσκολος» Δημήτρης Δανίκας που περιγράφει το «Τελευταίο σημείωμα» ως αριστούργημα. Και τέτοιο είναι!
Πηγαίνοντας στον κινηματογράφο για να δω την ταινία ήμουν επιφυλακτικός. Αναρωτήθηκε τι άλλο θα μπορούσε να ειπωθεί, κινηματογραφηθεί, γραφτεί για την Κατοχή, την Αντίσταση, τους Γερμανούς, τους Ιταλούς και τις θηριωδίες τους; Τα είπανε όλα σε άπειρα κινηματογραφικά καρέ και σε δισεκατομμύρια τετραγωνικά εκατοστά σελιλόιντ οι λαϊκότροπες παραγωγές τού Τζέιμς Πάρις (όπου βασίλεψε ο κραυγαλέος πατριωτισμός τύπου Κώστα Πρέκα), αλλά και ποιοτικές ταινίες, με εξαιρετικά, έξυπνα, ευρηματικά σενάρια:
** Όπως, για παράδειγμα, το «Με λάμψη στα μάτια», τού Πάνου Γλυκοφρύδη (δάσκαλος!), όπου ένας τραγικός Έλληνας πατέρας καλείται από τον Γερμανό διοικητή να αποφασίσει σε ποιον από τους τρεις υπό εκτέλεση γιους του, θέλει να δοθεί χάρη και ποιοι να πάνε στο απόσπασμα. Σατανικό! Σπαρακτικό! (Και δεν σας αποκαλύπτω το φινάλε…)
** Και, ακόμα, όπως στο υπέροχο «Το κανόνι και το Αηδόνι» του Ιάκωβου και του Γιώργου Καμπανέλλη (τρίτη φωτογραφία), όπου, σε μια πικρή σάτιρα, το λάδι στην νταμιτζάνα που προσφέρει ο Ιταλός φρούραρχος της Σύρου για να λαδωθεί το ρολόι στην εκκλησία και να λειτουργήσει πάλι, εξαφανίστηκε λίγο λίγο ώσπου να φτάσει στον τελικό παραλήπτη.
Γιατί ο καθένας το παρέδιδε στον άλλον με μικρότερο μπουκάλι και αυτός σε άλλον με ακόμη μικρότερο, ώσπου κατέληξε στον υπεύθυνο μια μικροσκοπική φιάλη, γιατί στη διαδρομή, από χέρι σε χέρι, μικροποσότητες λαδιού έπαιρναν τον δρόμο προς τις κατσαρόλες των «καταχραστών! (Ο Ιταλός στρατιωτικός, όταν ανακαλύπτει τη συρρίκνωση του λαδιού, βάζει στη σειρά τα μπουκάλια, από το μεγαλύτερο στο μικρότερο, καλεί όλους τους μεσάζοντας που διακίνησαν το δυσεύρετο αγαθό και αρχίζει να κατeβαίνει Δείχνει με το δάχτυλο τα μπουκάλια και ρωτάει: «Τι έγινε το λάντι από εντώ, εντώ;». Και πιο κάτω: «Τι έγινε το λάντι από εντώ, εντώ;» κ.λπ.)
Τι να ζηλέψει;
Η ταινία του Παντελή Βούλγαρη (το σενάριο δικό του και της συζύγου του, της Ιωάννας Καρυστιάνη), αναφέρεται με σεβασμό, πιστότητα και χωρίς σεναριακές σάλτσες, στην εκτέλεση των διακοσίων κομμουνιστών στο σκοπευτήριο της Καισαριανής την Πρωτομαγιά του '44.
Είναι μια καλλιτεχνική δουλειά που δεν παραπέμπει σε παλιές κινηματογραφικές ευκολίες, η αφήγηση κυλάει χωρίς να κουράζει, η κινηματογράφηση είναι άρτια (δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από μεγάλες ξένες παραγωγές) και όλα είναι τέλεια. Το ρεπεράζ (εξεύρεση χώρων), το κάστινγκ (επιλογή προσώπων), η υποκριτική (χαμηλότονη, με εσωτερικότητα), τα σπέσιαλ εφέ (εντυπωσιακά, κυρίως στις εκτελέσεις), η αναπαράσταση της εποχής –όλα άψογα.
Ο συγκλονιστικός χορός
Καταπληκτική η σκηνή τού χορού (των πολλών χορών για την ακρίβεια) από τους μελλοθάνατους κομμουνιστές όταν βεβαιώνονται ότι επιλέχθηκαν για το απόσπασμα. «Δηλαδή είμαστε σε νεκροθάλαμο» λέει ένας και τότε αρχίζει ο ξέφρενος χορός. Σαν τους χορούς στις ταινίες τού Νίκου Κούνδουρου που προμηνύουν το τελικό «κακό», δηλαδή τον θάνατο («Δράκος», «Ποτάμι»).
Για να μη λέμε περισσότερα: δείτε «Το τελευταίο σημείωμα». Για να σας δονήσει, για να σας οργίσει –χρειάζεται και η καθαρτήρια οργή τούτες τις μέρες, φυσικά όχι μόνο για τους Γερμανούς. Μας προσφέρει το ερέθισμα για οργή αυτή η ταινία που, παράλληλα, ερεθίζει (και σκασίλα μας!) τις συλλογικές εθνικές τύψεις των Γερμανών. Μπορεί να σας φτιάξει την ψυχολογία, μάλιστα, η ατάκα-μήνυμα ενός από τους διακόσιους που λίγο πριν δεχτεί τα βόλια από το απόσπασμα (στις καταπληκτικές σκηνές των εκτελέσεων) βγάζει από την τσέπη τού σακακιού μια χτένα, περιποιείται με μια κίνηση τα φουντωτό μαλλί του και πετάει τη χτένα προς την πλευρά των εκτελεστών που σημαδεύουν με τα μυδράλια: «Χτενίστε μου τα αρχίδια», τους φωνάζει πριν πέσει νεκρός. Μεγαλειώδης!
Και κάτι εκτός ταινίας: Το χέρι του Καραγκιόζη στο πηγάδι με το ποκ κορν
* Η ταινία προβλήθηκε χθες, Τρίτη βράδυ, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής παρουσία του Παντελή Βούλγαρη και της συζύγου Ιωάννας Καρυστιάνη που έγραψε το σενάριο. Τις δυο φωτογραφίες από την εκδήλωσ, που ακολουθούν, πήραμε από το 902.gr.
Πηγή άρθρου
HardDog
Αποποίηση ευθύνης
Ο ιστότοπος είναι μια πλήρως αυτοματοποιημένη υπηρεσία συνάθροισης, ταξινόμησης και ανάρτησης συνοπτικών ειδήσεων και νέων από άλλους ελληνικούς ειδησεογραφικούς ιστότοπους, μέσω της τεχνολογίας RSS. Δεν αναλαμβάνουμε καμία ευθύνη για την επάρκεια, ποιότητα, πληρότητα ή ακρίβεια των ειδήσεων και των νέων που δημοσιεύονται. Δείτε περισσότερα στο τμήμα "Αποποίηση Ευθύνης" των Ορων Χρήσης.