Μπορούν να διώξουν την Τουρκία από το ΝΑΤΟ; Τι προβλέπει το άρθρο 13

Εδώ και αρκετούς μήνες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ προσπαθούν να πείσουν την Τουρκία να συμφωνήσει στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στη βορειοατλαντικό συμμαχία του ΝΑΤΟ.

Το περασμένο καλοκαίρι υπογράφηκε μια τριμερής συμφωνία, ένας οδικός χάρτης στην ουσία, σχετικά με τους όρους ένταξης, μεταξύ των δυο Σκανδιναβικών χωρών και της Τουρκίας, χωρίς όμως μέχρι στιγμής να έχει δώσει το πράσινο φως η Άγκυρα.

Τις τελευταίες μέρες το κλίμα έχει επιδεινωθεί ιδιαίτερα μεταξύ Άγκυρας και Στοκχόλμης, τόσο μετά το κάψιμο του Κορανίου από έναν ακροδεξιό πολιτικό από τη Δανία, έξω από την Τουρκική Πρεσβεία στη Σουηδική πρωτεύουσα, όσο και το κρέμασμα ενός ομοιώματος του Τούρκου Προέδρου από διαμαρτυρόμενους Κούρδους πάλι έξω από την Τουρκική Πρεσβεία στην Στοκχόλμη.

Στο πλαίσιο αυτό ακυρώθηκαν επισκέψεις ανώτατων Σουηδών αξιωματούχων στην Τουρκία, ενώ τόσο ο Τούρκος Πρόεδρος αλλά και οι Υπουργοί του πνέουν τα μένεα εναντίον της Σουηδίας με δηλώσεις τους, που μαρτυρούν ότι η ένταξη των δυο Σκανδιναβικών χωρών φαντάζει πάρα πολύ δύσκολη.

Όμως απέναντι στη βέβηλη πράξη, σύμφωνα με τους Τούρκους, του καψίματος του Κορανίου, η Άγκυρα δεν βρήκε κάποια συμπαράσταση ή επίσημη καταδίκη στην πράξη αυτή, από την ΕΕ ή τις ΗΠΑ, επιδεινώνοντας έτι περαιτέρω τις τεταμένες σχέσεις με τη Δύση.

Ο μόνος που υποστήριξε τις δηλώσεις Ερντογάν για το κάψιμο του Κορανίου, ήταν ο Ούγγρος ΥΠΕΞ, Πέτερ Σίγιαρτο ο οποίος υποστήριξε ότι το να αστειεύεσαι με αυτόν τον τρόπο είναι ασέβεια όχι μόνο προς τον πρόεδρο, αλλά και προς το έθνος στο σύνολό του. Χαρακτήρισε επίσης την ενέργεια «ντροπιαστική και αηδιαστική».

Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι η Ουγγαρία και η Τουρκία είναι τα μόνα μέλη του ΝΑΤΟ που δεν έχουν επικυρώσει ακόμα την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, αν και ο Ούγγρος ηγέτης Βίκτορ Όρμπαν, υποσχέθηκε ότι η Βουδαπέστη θα υποστηρίξει την επέκταση της συμμαχίας στα μέσα Φεβρουαρίου, όταν ανοίξει η πρώτη σύνοδος του κοινοβουλίου.

Όμως το τελευταίο διάστημα διακινείται κι ένα άλλο σενάριο που αναπαράγουν τα δυτικά μέσα και τα οποία επιτίθενται στην Τουρκία. Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης κατηγορούν συχνά την Άγκυρα ότι κερδίζει χρήματα από τη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας και ότι δεν βοηθά το Κίεβο να νικήσει τη Μόσχα, ενώ σε τακτά χρονικά διαστήματα ακούγονται εκκλήσεις για αποπομπή της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ.

Ο πρώην βοηθός του Προέδρου των ΗΠΑ για θέματα εθνικής ασφάλειας Τζον Μπόλτον δήλωσε σε άρθρο του ότι εάν επανεκλεγεί ο Ερντογάν, η ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ θα πρέπει να τεθεί υπό αμφισβήτηση κι όλα αυτά λόγω της φιλορωσικής του στάσης. Σύμφωνα με τον Μπόλτον, οι Τούρκοι όχι μόνο απέτυχαν να υποστηρίξουν τις κυρώσεις κατά της Μόσχας, αλλά εμποδίζουν επίσης τη Σουηδία και τη Φινλανδία να ενταχθούν στη συμμαχία. Ως αποτέλεσμα, δεν υπάρχει αρκετή διεθνής πίεση για να «καταστραφεί η ρωσική οικονομία», ενώ μεγάλο μέρος του κεφαλαίου της Ουκρανίας έχει «γίνει σκόνη», σημειώνει ο πολιτικός. 

Πριν από έξι μήνες, ο αρθρογράφος του CNN Ντέιβιντ Άντελμαν ζήτησε επίσης να αποκλειστεί η Τουρκία από το ΝΑΤΟ. Τόνισε ότι αυτό αναφέρθηκε για πρώτη φορά μετά την αγορά από την Άγκυρα των ρωσικών S-400 αντί των αμερικανικών Patriot. Τα προβλήματα με τη Φινλανδία και τη Σουηδία επιδείνωσαν την κατάσταση. Ως εναλλακτική λύση στην εκδίωξη των Τούρκων, ο Άντελμαν ζήτησε τη μεταρρύθμιση της συμμαχίας, η οποία θα καταργούσε την αρχή της συλλογικής συναίνεσης στη λήψη βασικών αποφάσεων.

Το θέμα του ΝΑΤΟ χωρίς την Τουρκία, έχει πράγματι τεθεί εδώ και χρόνια. Για παράδειγμα, το 2019, τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης επέκριναν την Άγκυρα για τη στρατιωτική της επιχείρηση στη βόρεια Συρία. Ο επικεφαλής του SPD στην Bundestag Ρόλφ Μύτσενιχ δήλωσε στο Der Spiegel ότι ο Γενικός Γραμματέας της Συμμαχίας Γενς Στόλτενμπεργκ θα πρέπει να αξιολογήσει τις συνέπειες της εισβολής της Άγκυρας και αμφισβήτησε το κατά πόσον είναι αξιόπιστος εταίρος. Επιπλέον, σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρείας αναλύσεων YouGov, το 58% των Γερμανών υποστήριξε την αποπομπή της Τουρκίας. 

Ωστόσο, η αποπομπή της Τουρκίας από τη συμμαχία είναι αδύνατη καθώς δεν υπάρχει τέτοιος μηχανισμός. Σύμφωνα με το άρθρο 13 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου «κάθε Μέρος μπορεί να παύσει να είναι Μέρος ένα έτος μετά την κοινοποίηση της καταγγελίας του στην Κυβέρνηση των ΗΠΑ, η οποία ενημερώνει τις Κυβερνήσεις των άλλων Μερών για την κατάθεση κάθε κοινοποίησης καταγγελίας». 

Έτσι μόνο αν η Άγκυρα επιθυμεί να αποχωρήσει θα μπορούσε να ανακοινώσει η ίδια την αποχώρησή της, αλλά ακόμη και τότε θα υπήρχε μια χρονοβόρα διαδικασία έγκρισης με τα άλλα μέλη. Δεδομένου ότι η Τουρκία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, αυτό θα αποτελούσε σοβαρό πλήγμα για την ασφάλεια των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης. 

Σύμφωνα με τους ειδικούς, το ΝΑΤΟ προσπαθεί να κάνει την Τουρκία πιο υποχωρητική, μέσω δημοσιευμάτων για μια πιθανή αποπομπή της χώρας. Αυτό είναι εξίσου μέσο πίεσης με τη συμφωνία για τις παραδόσεις αεροσκαφών. Ταυτόχρονα, κανείς δεν θέλει σοβαρά να απαλλαγεί από τον τουρκικό στρατό, έναν από τους ισχυρότερους στον κόσμο. 

Όπως σημειώνουν οι ειδικοί, πολλοί στο ΝΑΤΟ είναι δυσαρεστημένοι με την πολύ ανεξάρτητη στάση της Άγκυρας. Ωστόσο, τα παράπονα ακούγονται μόνο στο επίπεδο των μέσων ενημέρωσης ή των πολιτικών που δεν λαμβάνουν βαρυσήμαντες αποφάσεις.

Από την άλλη, αν η Τουρκία αναγκαστεί να αλλάξει συμπεριφορά, αυτό θα αποτελέσει σοβαρό πλήγμα για τη φήμη της συμμαχίας και θα τη μετατραπεί σε μια συμμαχία δορυφόρων των ΗΠΑ, κάτι που δεν θα αρέσει στα άλλα μέλη. Επομένως, όσο τεταμένες και αν παραμένουν οι σχέσεις μεταξύ της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας και της Τουρκίας, κανείς δεν θα έπαιρνε την πρωτοβουλία να την πετάξει έξω. 

Η Τουρκία είναι πολύ σημαντική για τη συμμαχία ακόμα κι αν η Άγκυρα σε περίπτωση στρατιωτικής σύγκρουσης μεταξύ του ΝΑΤΟ και Ρωσίας αρνηθεί να συμμετάσχει σε αυτή, όπως συμβαίνει τώρα με το θέμα των κυρώσεων. Επιπλέον, η Τουρκία λειτουργεί ως ενδιάμεσος μεταξύ της συμμαχίας και της Ρωσίας, γεγονός που καθιστά απίθανη μια σύγκρουση.

Πάντως, το θέμα της άρνησης ενός κράτους μέλους να μην συμμετάσχει σε δράσεις του ΝΑΤΟ, σε υποτιθέμενη άρνηση της Τουρκίας σε δράση εναντίον της Ρωσίας, δεν θα είναι κάτι καινούργιο στη Συμμαχία, καθώς υπάρχουν προηγούμενα αυτού του είδους. Για παράδειγμα, τη δεκαετία του 2000, η Γαλλία και η Γερμανία αντιτάχθηκαν στην εισβολή στο Ιράκ και το 2011 το Βερολίνο δεν υποστήριξε την επιχείρηση του ΝΑΤΟ στη Λιβύη.