Η ΕΕ συζητά το...10ο Πακέτο και το Politico αναλύει: Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας απέτυχαν

Οι κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας δεν σταμάτησαν τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η ΕΕ συζητά το 10ο πακέτο κυρώσεων κατά της Μόσχας, ωστόσο ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πλέον αμφισβητούν την αποτελεσματικότητά τους. Και είναι αλήθεια, ότι όσοι προέβλεπαν κατάρρευση της ρωσικής οικονομίας, διαψεύστηκαν.

Το πάγωμα των εμπορικών συναλλαγών με τη Δύση δεν είχε το αποτέλεσμα, που προέβλεπαν αρχικά οι αναλύσεις. Οι έγκαιρες παρεμβάσεις της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, τα έσοδα από τις υπόλοιπες εξαγωγές ενέργειας και η στροφή προς νέες αγορές πλέον έχουν καλύψει το πλήγμα.

Ένα χρόνο μετά τον πόλεμο, πλέον εγείρεται το ερώτημα για τις κυρώσεις στη Ρωσία: Άξιζε πραγματικά όλη η προσπάθεια και η οικονομική δυσπραγία στην Ευρώπη; Η συζήτηση είναι επίκαιρη, καθώς η ΕΕ είναι σε διαβουλεύσεις για τον 10ο γύρο κυρώσεων ενόψει της επετείου της εισβολής της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου.

Οι πιο φανατικοί υποστηρικτές της Ουκρανίας θέλουν τη Δύση νέες κυρώσεις κατά της Μόσχας, υιοθετώντας σκληρότερα μέτρα. «Το έλλειμμα του ρωσικού προϋπολογισμού αυξάνεται, τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο μειώνονται στο μισό, οι εναλλακτικές είναι δύσκολο να βρεθούν, τα μπέργκερ McPutin είναι τρομερά», δήλωσε στο POLITICO ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας Gabrielius Landsbergis. Μιλώντας για «μπέργκερ McPutin», αναφέρεται στα McDonald's, μια από τις πολλές πολυεθνικές που εγκατέλειψαν τη Ρωσία μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. 

Αυτό έκαναν και άλλες εταιρείες, όπως η H&M και η ZARA, τα μαγαζιά των οποίων είναι κλειστά στα εμπορικά κέντρα στη Ρωσία. Τα McDonald's μπορεί να άλλαξαν όνομα στην Κόκκινη Πλατεία, αλλά οι πολίτες στη Μόσχα εξακολουθούν να τα αποκαλούν με το παλιό τους όνομα. Λεπτομέρειες...

Το θέμα είναι στις κυρώσεις και τον στόχο τους. «Για να δηλώσω το προφανές, ο στόχος των κυρώσεων είναι να τερματιστεί ο πόλεμος», δήλωσε ο Μάικλ ΜακΦόλ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και που μελετά τις κυρώσεις. «Ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει», δήλωσε. «Αυτό σημαίνει ότι οι κυρώσεις δεν έχουν επιτύχει τον στόχο που θέσαμε», συμπλήρωσε ο ίδιος.

Οι περισσότεροι διπλωμάτες και αξιωματούχοι της ΕΕ που εμπλέκονται στην ευρωπαϊκή πολιτική των κυρώσεων τόνισαν ότι ο στόχος δεν ήταν ποτέ, ρεαλιστικά, να αναγκαστεί η Ρωσία να αποσύρει τα στρατεύματά της. Αντίθετα, ο στόχος ήταν να αποδυναμωθεί η πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου, στερώντας στον Πούτιν τη χρηματοδότηση που χρειάζεται.

«Συχνά, υπάρχουν πολύ υψηλές προσδοκίες για το τι μπορούν να επιτύχουν οι κυρώσεις βραχυπρόθεσμα και το αποτελέσματά τους κατά της στρατιωτικής επιθετικότητας», δήλωσε η Maria Shagina, ερευνήτρια στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. «Για όσους περίμεναν ότι οι κυρώσεις θα τερματίσουν τον πόλεμο, αυτό δεν ήταν παρά ευχή».

Η τιμωρία στη Ρωσία του Πούτιν

Το πρώτο κύμα οικονομικής τιμωρίας κατά της Ρωσίας ήταν άνευ προηγουμένου σε μέγεθος και ταχύτητα. Η ΕΕ ενέκρινε δύο ευρείας εμβέλειας πακέτα κυρώσεων αμέσως μετά την εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου. Ένα τρίτο πακέτο ακολούθησε μια εβδομάδα αργότερα και απέκλεισε ορισμένες ρωσικές τράπεζες από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT - ένα μέτρο που ήταν αδιανόητο πριν από τον πόλεμο.

«Η εισβολή ήταν τόσο απρόκλητη και τόσο βάναυση. Υπήρχε μεγάλη ενότητα για να αντιδράσουμε πολύ δυνατά», σημείωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης. Τους μήνες που ακολούθησαν, το ένα πακέτο κυρώσεων διαδέχτηκε γρήγορα το άλλο. Όμως πίσω από κλειστές πόρτες, τα πράγματα έγιναν γρήγορα περίπλοκα.

Ορισμένες χώρες της ΕΕ άρχισαν κάνουν πίσω, υπό το πρίσμα μέτρων που θα έπλητταν υπερβολικά τις δικές τους οικονομίες. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο - ζωτικές πηγές εσόδων από τις εξαγωγές της Ρωσίας - παρέμειναν αρχικά ανέγγιχτα, προς απογοήτευση της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής, των πιο ένθερμων υποστηρικτών της Ουκρανίας στην ΕΕ.

Λιγότερο από ένα μήνα μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες μιλούσαν ήδη για «κούραση από τις κυρώσεις». Όταν οι Βρυξέλλες προσπάθησαν πράγματι να επιβάλουν κυρώσεις για το ρωσικό αργό πετρέλαιο, αυτό οδήγησε σε έναν επίπονο αγώνα διάρκειας επί ένα μήνα για να συμμετάσχουν όλες οι χώρες της ΕΕ. Τελικά, ο Ούγγρος Βίκτορ Όρμπαν υπέγραψε το σχέδιο, αλλά μόνο αφού είχε λάβει μια σημαντική εξαίρεση.

Όλα αυτά χρησίμευσαν για να αμβλύνουν το πλήγμα στην οικονομία της Ρωσίας. Οι κυρώσεις στα ορυκτά καύσιμα ήρθαν επίσης περιλαμβάνοντας μεταβατικές περιόδους. Έτσι έδωσαν χρόνο στη Ρωσία χρόνο να προσαρμοστεί και να στρέψει τις εξαγωγές της σε άλλα μέρη του κόσμου. «Χρειάζεστε ένα σοκ για να είστε πιο αποτελεσματικοί, για να στερήσετε τον στόχο αυτής της περιόδου προσαρμογής», σημείωσε η Maria Shagina, ερευνήτρια στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. 

Ρωσική ανθεκτικότητα

Ο δισταγμός της Ευρώπης να κάνει όλα μαζί - με τη μία - είναι μόνο μια εξήγηση γιατί ένα χρόνο μετά, η συνολική επίδραση των κυρώσεων στη ρωσική οικονομία είναι διαφοροποιημένη. Ενώ η ρωσική οικονομία συρρικνώθηκε πέρυσι έως και 4,5% σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα - ή μόλις 2,2% σύμφωνα με την εκτίμηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου - οι προβλέψεις δείχνουν ότι η ζημιά θα είναι λιγότερο σοβαρή φέτος. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η οικονομία θα μπορούσε να αναπτυχθεί ακόμη και κατά 0,3%!

«Έφυγε ένας τεράστιος αριθμός επιχειρήσεων, οι εισαγωγές έχουν καταρρεύσει», σημείωσε η Μαρία Δεμερτζή από το think thank Bruegel. «Αλλά το ΑΕΠ δεν είναι 15%, όπως ήλπιζαν ορισμένοι στην αρχή».

Οι ρωσικές εξαγωγές δεν «εξατμίστηκαν», καθώς οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην ενέργεια. Παρόλο που η ΕΕ μείωσε σταθερά τις αγορές ενέργειας από τη Μόσχα, οι αυξανόμενες τιμές σήμαιναν ότι οι ταμειακές ροές προς τη Ρωσία παρέμειναν υψηλές.

«Η ΕΕ δεν σταμάτησε να αγοράζει ρωσική ενέργεια. Γιατί μας εκπλήσσει ότι η ρωσική οικονομία δεν έχει καταρρεύσει;» αναρωτήθηκε η ίδια. «Ήταν μια επιλογή που έκανε η ΕΕ, η οποία οδήγησε στη διατήρηση της ρωσικής οικονομίας».

Ένας άλλος στόχος της πολιτικής κυρώσεων της ΕΕ ήταν να χτυπήσει τη ρωσική ελίτ. Εάν οι Ρώσοι ολιγάρχες δεν μπορούσαν πλέον να αγοράσουν ακριβές ιταλικές δερμάτινες βαλίτσες ή γαλλικά κρασιά, θα μπορούσαν να στραφούν εναντίον του Πούτιν, ήλπιζαν ορισμένοι υποστηρικτές της Ουκρανίας. Η ΕΕ έχει επιβάλει μέχρι στιγμής κυρώσεις σε 1.386 άτομα, γεγονός που μεταφράζεται σε περιορισμό της ικανότητάς τους να ταξιδεύουν και να έχουν πρόσβαση στα χρήματά τους.

Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι αποτελεί ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι η επιβολή κυρώσεων σε άτομα θα μπορούσε να επηρεάσει τον πόλεμο. Πολλοί ολιγάρχες εξαρτώνται από την καλή θέληση του Πούτιν και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει μόνο και μόνο επειδή τους έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τη Δύση, δήλωσε ο Ελβετός πρώην διπλωμάτης Τόμας Μπόρερ.

Οι κυρώσεις φάνηκαν επίσης να έχουν περιορισμένη επίδραση στην αλλαγή στην ψυχολογία και τη σκέψη του μέσου Ρώσου. Μια δημοσκόπηση της ανεξάρτητης εταιρείας Levada Center που διεξήχθη τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, έδειξε ότι η πλειοψηφία των Ρώσων δεν ανησυχούν για τις δυτικές κυρώσεις.

Καθώς οι Βρυξέλλες προετοιμάζονται για έναν νέο γύρο κυρώσεων, οι κυβερνήσεις της Δυτικής Ευρώπης αρχίζουν να αναρωτιούνται πόσο νόημα υπάρχει σε αυτή την πολιτική. Ενώ η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής εξακολουθούν να υποστηρίζουν τη λήψη πιο σκληρών κυρώσεων και βαθιές περικοπές στο εμπόριο με τη Ρωσία, οι διπλωμάτες στη Δυτική ΕΕ λένε ότι καλύτερο θα ήταν να προσπαθήσουν για την επιβολή των υφιστάμενων κυρώσεων.

Πολλοί ειδικοί προβλέπουν ότι ο πραγματικός πόνος για τη Ρωσία θα εμφανιστεί σταδιακά. Ελλείψει δυτικών ανταλλακτικών και προϊόντων τεχνολογίας και με περιορισμένη την ικανότητά της να εξάγει, η Μόσχα κινδυνεύει να διολισθήσει σταθερά προς ένα άλλο μοντέλο χώρας. Δηλαδή, να γίνει ένα άλλο Ιράν - ένα διεθνώς απομονωμένο κράτος που θα αντιμετωπίζει διαρκώς αυξανόμενα οικονομικά προβλήματα.

«Οι κυρώσεις είναι ένα δηλητήριο αργής δράσης, κάπως σαν το αρσενικό», σχολίασε ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής του μπλοκ, Ζοζέπ Μπορέλ, μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. «Παίρνει χρόνο», όπως είπε.